Unijne dyrektywy dotyczące gospodarowania odpadami opakowaniowymi nakładają na kraje członkowskie obowiązek wdrożenia przepisów w zakresie ograniczenia użytkowania plastiku jednorazowego (SUP), systemu kaucyjnego (DRS) i rozszerzonej odpowiedzialności.
Kolejny kamień milowy za nami – 9 marca 2023 została przyjęta ustawa określająca obowiązki przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej. Ustawa jest implementacją do polskiego prawa dyrektywy unijnej – SUP (Single Use Plastic). Nowe przepisy zakazują wprowadzania do obrotu produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (m.in.: patyczki higieniczne, jednorazowe sztućce, talerze, słomki, mieszadełka, pojemniki i kubki na napoje wykonane z polistyrenu ekspandowanego). Regulacja wprowadza opłaty (maksymalnie 1 zł) na wybrane produkty jednorazowe. Będzie doliczana do ceny produktu, ale co ważne, punkty handlowe będą zobowiązane do tego, aby zapewnić alternatywę w postaci opakowań biodegradowalnych lub wielokrotnego użytku. Przychody z opłaty mają być przeznaczone na pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów powstałych z tych opakowań. Producenci napojów będą ponosić koszty z tytułu wprowadzania na rynek produktów jednokrotnego użytku z tworzyw sztucznych. Kolejną ważną kwestią jest określenie poziomów recyklatu i poziomów rocznej zbiórki opakowań.
Poziom recyklatu w opakowaniach jednorazowych wprowadzanych do obrotu:
– od 2025 r. -25%
– od 2029 r. – 30%
Poziom rocznej zbiórki jednorazowych butelek PET:
– od 2025 r. – 77%
– od 2029 r. – 90%
Ustawa stanowi również, że wykonane z plastiku zakrętki i wieczka do pojemników na napoje do 3 litrów będą musiały być do nich trwale przymocowane. Pojawi się również obowiązek prowadzenia ewidencji i sprawozdawczości w zakresie produktów jednorazowych z tworzyw.
Jednym słowem, mamy wytyczne, ale czy mamy narzędzia do realizacji wyznaczonych celów?
Brakuje przede wszystkim ustawy o rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP), czyli systemowej podstawy, ale też systemu kaucyjnego (DRS), dzięki któremu rynek będzie w stanie pozyskać potrzebną ilość surowca.
Jeśli nie uda się zebrać takich ilości butelek, to również nie uda się pozyskać recyklatu. A jeśli nie uda się osiągnąć wskazanych poziomów, zapłacimy kary.
SUP będzie obowiązywać od 2025 i te poziomy trzeba osiągnąć, a pamiętajmy – budowanie systemu kaucyjnego to minimum dwa lata. Już jesteśmy bardzo spóźnieni. Jeśli uda się ustawę przeprocedować w tej kadencji, realny wydaje się 1 stycznia 2026 roku. Jeśli ustawa nie wejdzie w życie w tym roku, rośnie prawdopodobieństwo, że system kaucyjny w Polsce wdroży dopiero unijne rozporządzenie w 2028 r.
ROP, SUP i DRS przenikają się i co ważne, uzupełniają. W SUP mamy informację o opłacie produktowej od każdej wprowadzonej butelki i poziomach zbiorki, ROP powinien być pierwszy, ponieważ przecina wszystkie możliwe branże (gminy, spółki komunalne, recyklerów, wprowadzających). A DRS jest narzędziem umożliwiającym realizację celów.
Niestety, Polska pozostaje w tyle w stosunku do wielu krajów w Europie. Bez spójnej legislacji nie ma możliwości wdrożenia prawdziwej gospodarki o obiegu zamkniętym, producenci nie będą w stanie zebrać opakowań z rynku, a puste butelki dalej będą straszyć w lasach, na plażach czy jeziorach.